Bába Iagá. Illustratie: Signo.net
Baba Jaga, de mysterieuze heks uit de Russische mythologie, is een van de meest iconische en angstaanjagende figuren uit de Slavische folklore. Ze woont in een hut op kippenpoten en reist rond in een vijzel, terwijl ze de ingang naar een andere wereld bewaakt. Dit legendarische wezen, dat voorkomt in talloze volksverhalen, speelt de rol van een gevreesde schurk die generaties lang angst inboezemt.
In haar verhalen woont Baba Jaga in een hut die draait en beweegt naar haar wil. Om binnen te komen, moet de bezoeker vragen: “Lieve hut, draai je rug naar het bos en je voorkant naar mij!”. Binnen rust Baba Jaga met haar “bottenbeen” en een neus die tot aan het plafond reikt, klaar om magische voorstellen te doen of degenen te transformeren die haar durven te benaderen.
De Oorsprong van de Naam en de Culturele Betekenis
De naam “Baba Jaga” is onderwerp van debat onder taalkundigen en historici. “Baba” betekent in het Russisch “vrouw”, maar in veel Indo-Europese culturen verwijst het naar een vrouwelijke voorouder. “Jaga” daarentegen heeft een onzekere oorsprong, mogelijk afgeleid van het Sanskriet-woord “yaga”, wat “offer” betekent. Volgens onderzoekers zoals Olga Solianik vertegenwoordigt Baba Jaga een oude matriarchale figuur, een vrouwelijke godheid die in de oudheid werd vereerd.
De Bewaker van de Dodenwereld
Een andere eigenaardigheid van Baba Jaga is haar blindheid: ze kan de aanwezigheid van levenden alleen door hun geur waarnemen. Volgens de filoloog Vladimir Propp komt dit omdat ze afkomstig is uit de wereld van de doden. Haar hut op kippenpoten, die zich op de grens tussen twee werelden bevindt, fungeert als een poort naar een andere dimensie. Het idee van “kippenpoten” gaat terug naar oude begrafenisrituelen, waarbij belangrijke figuren, zoals sjamanen, in bovengrondse structuren werden begraven.
De Heks die in een Vijzel Reist
Naast haar unieke hut wordt Baba Jaga vaak afgebeeld terwijl ze in een vijzel reist, een huishoudelijk voorwerp dat werd gebruikt om graan te malen. Dit folkloristische element symboliseert de verbinding van de heks met het dagelijks leven in Russische dorpen, waar zulke werktuigen vooral door oudere vrouwen werden gebruikt.
Baba Jaga in de Populaire Cultuur
De populariteit van Baba Jaga gaat verder dan folklore. Ze verschijnt in verschillende moderne producties, van Sovjetfilms zoals “Vasilisa de Schone” en “Morozko” tot westerse series zoals “The Witcher“. In westerse films werd dit personage vaak verward met andere mythologische figuren, zoals in “John Wick“, waar de naam van de heks werd gebruikt om een Slavische boeman te beschrijven.
Met haar prominente aanwezigheid in verschillende media blijft Baba Jaga mensen over de hele wereld fascineren en beangstigen, terwijl ze de verbinding met haar wortels in de folklore en haar rol als bewaker tussen twee werelden in stand houdt.
Bron: rbth. Deze inhoud is gemaakt met hulp van AI en gecontroleerd door het redactieteam.
